Opinie: Na COP28: het cruciaal kruispunt voor de financiële sector

Opinie door Jeroen Rijpkema, CEO Triodos Bank

De uitkomst van de klimaattop COP28 in Dubai creëert nieuw momentum om vanuit de financiële wereld actief te pleiten voor een non-proliferatieverdrag en sneller te stoppen met het financieren van fossiele brandstoffen, zo stelt CEO Jeroen Rijpkema van Triodos Bank. Dat zo’n non-proliferatieverdrag tussen landen kansrijk is, leert het verleden.

De COP28 slotverklaring maakt eens te meer duidelijk dat de wereld worstelt om de opwarming van de aarde te beperken. Ondanks enige vooruitgang, zien we vooral hardnekkige weerstand tegen het maken van concrete wereldwijde afspraken over het uitfaseren van fossiele brandstoffen. Ondanks dat fossiele brandstoffen verantwoordelijk zijn voor 86 procent van de CO2-emissies in de afgelopen tien jaar en daarmee de belangrijkste oorzaak van de klimaatcrisis.

Toch is dit de eerste keer dat de woorden fossiele brandstoffen überhaupt genoemd worden in een slotverklaring van een VN-klimaattop. Hierdoor wordt het risico op zogenoemde “stranded assets” nu echt zichtbaar. Elke verstandige financiële instelling zal nu nog sneller stoppen met het financieren van fossiel. Dit zal leiden tot een versnelling van de verschuiving van kapitaal uit fossiel naar hernieuwbare energie.

Dat de praktijk nog uitermate weerbarstig is, zien we onder andere in de Verenigde Staten. Daar wordt beleggen op basis van milieu, sociale en governance-factoren (ESG) een steeds grotere uitdaging, zo schreef Bloomberg in juni. Volgens de laatste stand vaardigden maar liefst 18 staten anti-ESG-wetten uit en meer dan een dozijn overweegt dat te gaan doen. En sinds de ondertekening van het Parijs-Klimaatakkoord hebben de zestig grootste banken ter wereld 5.500 miljard dollar in de ontwikkeling en productie van fossiele brandstoffen gefinancierd, zo blijkt uit het rapport ‘Banking on Climate Chaos’. De financiële sector moet juist de tegenovergestelde beweging maken, namelijk stoppen met het financieren van fossiele industrie.

Het helpt dan niet dat internationale samenwerkingsverbanden als de Net-Zero Banking Alliance en Net-Zero Insurance Alliance onder druk staan om vooral niet met al te strenge klimaateisen te komen. Het helpt ook niet dat een aantal grote banken hun klimaatdoelstellingen niet langer door het Science Based Targets Initiative wetenschappelijk willen laten valideren, zoals zeer recent bekend werd. Al deze ontwikkelingen zijn niet alleen slecht nieuws voor het klimaat, maar ook voor de geloofwaardigheid van de financiële sector als geheel om het Akkoord van Parijs na te leven.

Maatregelen zoals CO2-beprijzing, regulering en het uitfaseren van subsidies voor fossiele brandstoffen kunnen de energietransitie versnellen, maar zijn absoluut onvoldoende. We hebben een ander wereldwijd verdrag nodig, gericht op het actief afbouwen van het zoeken naar en gebruik van fossiele brandstoffen.

Zo’n non-proliferatieverdrag voor fossiele brandstoffen is het wereldwijd ontbrekende juridische mechanisme om de kloof te dichten tussen de netto-nul-ambities van veel bedrijven en landen en het bereiken van de Parijs-klimaatafspraken en de COP28-belofte om weg te bewegen van fossiele bedrijven. Een verdrag met concrete afspraken creëert voor bedrijven, financiële instellingen, overheden en alle andere betrokkenen wereldwijd een gelijk speelveld en bevordert een eerlijke en rechtvaardige energie transitie.

Nu kan ik me voorstellen dat velen denken, dit is niet haalbaar. Het tegendeel is waar. Als wereldgemeenschap hebben we eerder bewezen wel degelijk wereldwijd bindende afspraken te kunnen maken. Een schoolvoorbeeld van een dergelijke afspraak tussen landen is het Montreal Protocol. Dankzij dit internationale verdrag uit 1987 gebruiken we vrijwel geen ozonlaag afbrekende stoffen meer, en kunnen we ruim 35 jaar later vaststellen, dat de ozonlaag aantoonbaar is hersteld.

De financiële sector staat op een cruciaal kruispunt: ze heeft de mogelijkheid om door te gaan op de doodlopende weg van financiering van fossiele brandstoffen of om zelf een leiderschapsrol te nemen in de versnelling van de energietransitie. Wanneer het banken, verzekeraars en pensioenfondsen echt menens is met hun groene beloften, versnellen ze de kapitaalverschuiving van fossiel naar hernieuwbare energie en dringen ze er bij hun regeringen op aan zich in te zetten voor een juridisch bindend internationaal non-proliferatieverdrag. De COP28-toezegging om weg te bewegen van fossiele brandstoffen creëert hiervoor momentum.

Jeroen Rijpkema is CEO van Triodos Bank